Sơ lược về ngành
Nền kinh tế Việt Nam gần như phụ thuộc hoàn toàn vào nông nghiệp trong khi hóa chất chỉ là một ngành mới nổi. Do đó, hầu hết hóa chất nông nghiệp và các sản phẩm hóa chất khác phải nhập khẩu. Ngành công nghiệp hóa chất của Việt Nam vẫn còn sơ khai, chỉ sản xuất các loại hóa chất cơ bản. Hóa chất công nghiệp sản xuất trong nước không đáp ứng được nhu cầu trong nước và chỉ đáp ứng đủ cho sản xuất thuốc bảo vệ thực vật và các sản phẩm cơ bản khác. Ngoài ra, Việt Nam chưa sản xuất được các loại hóa chất tinh khiết và đặc biệt.
Công nghệ sản xuất hóa chất của Việt Nam được đánh giá là lạc hậu so với thế giới nói chung. Các sản phẩm hóa chất có hiệu quả cạnh tranh kém hơn với các nước trong cùng khu vực và Việt Nam ít nhận thức hơn về rủi ro hóa chất. Điều đó dẫn đến nguồn tài nguyên thiên nhiên bị thất thoát, người dân sống ở đây còn phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Hiện thị trường hóa chất nông nghiệp Việt Nam chiếm khoảng 0,5% thị phần quốc tế.
Tính đến năm 2020, cả nước có khoảng 1.818 doanh nghiệp trong ngành hóa chất của Việt Nam. Trong đó, có 894 doanh nghiệp sản xuất phân bón (chiếm 49%), 106 doanh nghiệp sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật (chiếm 6%), 14 doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm hóa dầu (1%), 68 doanh nghiệp sản xuất hóa chất cơ bản (chiếm khoảng 4 %). Hiện cả nước có khoảng 2,7 triệu lao động, trong đó có 725.000 người trực tiếp sản xuất hóa chất và sản phẩm hóa chất.
Một tín hiệu đáng mừng là trong những năm gần đây, đã có một số dự án quy mô lớn trong ngành. Điều đó cho thấy nhu cầu của thị trường và chính sách hấp dẫn của Nhà nước đối với phát triển công nghiệp và công nghiệp hóa chất.
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, yêu cầu tất yếu đối với ngành công nghiệp hóa chất là phải hỗ trợ, khuyến khích nghiên cứu khoa học công nghệ, chú trọng sử dụng các phụ phẩm, chất thải hiện có làm nguyên liệu sản xuất các sản phẩm khác.
Kết quả khả quan trong xuất khẩu hóa chất
Về xuất khẩu, kim ngạch xuất khẩu hóa chất của Việt Nam đã tăng mạnh trong năm 2021 sau khi sụt giảm vào các năm 2019 và 2020. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu hóa chất của Việt Nam 8 tháng đầu năm 2021 đạt 1,45 tỷ USD, tăng 29,4% so với cùng kỳ năm 2020.
Trong giai đoạn từ 2016 đến 8 tháng đầu năm 2021, cơ cấu thị trường xuất khẩu hóa chất của Việt Nam có sự thay đổi khi thị phần xuất khẩu sang Trung Quốc tăng lên còn Ấn Độ và Nhật Bản thì ngược lại.
Trong 8 tháng đầu năm 2021, Trung Quốc chiếm 26% tổng kim ngạch xuất khẩu hóa chất của Việt Nam với kim ngạch đạt 377,9 triệu USD, giảm 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu hóa chất sang hầu hết các thị trường khác đều tăng mạnh trong cùng kỳ. Trong đó, xuất khẩu sang Nhật Bản tăng 21,4%, sang Ấn Độ tăng 126,5%, còn sang Hàn Quốc giảm 67,6%.
Đối với Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), lĩnh vực hóa chất được cho là có cơ hội cải thiện kim ngạch xuất khẩu sang EU nhờ tác động của việc thuế suất giảm dần về 0%.
Các sản phẩm hóa chất mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng EVFTA bao gồm hóa chất cơ bản và chất tẩy rửa. Cụ thể, đối với mặt hàng bột giặt (HS 3402), thuế suất được điều chỉnh từ 4% về 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực, còn đối với mặt hàng phốt pho (HS 2804 7000), thuế suất cũng được điều chỉnh giảm từ 5,5%. về 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực.
Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), trong giai đoạn 2016-2020, một số mặt hàng hóa chất xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đạt mức tăng trưởng cao hơn mức tăng nhập khẩu của thế giới trong cùng thời kỳ.
Cụ thể, corundum nhân tạo (đã hoặc chưa xác định về mặt hóa học), nhôm oxit và nhôm hydroxit đạt mức tăng trưởng xuất khẩu trung bình 23% trong giai đoạn 2016-2020, trong khi tốc độ tăng trưởng toàn cầu trong giai đoạn này tăng khoảng 8%.
Xuất khẩu hydro, khí hiếm và các sản phẩm phi kim loại khác của Việt Nam cũng tăng 5% trong thời gian trên trong khi của thế giới giảm 6%.
Theo: VietnamCredit2
