CÔNG NGHIỆP KHAI THÁC Ở VIỆT NAM
Ở Việt Nam có hơn 5000 mỏ với khoảng 60 loại khoáng sản khác nhau. Bauxit và ilmenit là những khoáng sản được cho là có trữ lượng tương đối lớn theo tiêu chuẩn thế giới (Viện Nghiên cứu Địa chất và Khoáng sản 1999).
Tuy nhiên, trữ lượng bô xít và ilmenit trên thế giới cũng rất lớn. Vì vậy, đây không phải là những loại khoáng sản quý hiếm, có giá trị kinh tế cao. Không có tiềm năng lớn đối với các khoáng sản hóa thạch bao gồm dầu và than đá. Trữ lượng dầu mỏ và than antraxit của Việt Nam ước tính lần lượt là 4,3 tỷ tấn và 18,43 tỷ tấn. Theo các chuyên gia trong lĩnh vực này, với tốc độ sản xuất hiện nay, nguồn tài nguyên dầu mỏ và than ở Việt Nam sẽ cạn kiệt trong khoảng 56 đến 165 năm nữa. Trữ lượng các khoáng sản khác bao gồm sắt, mangan kẽm, chì của Việt Nam khá nhỏ và phân bố rải rác.
Trong những năm gần đây, công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản đã đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam. Trung bình mỗi năm ngành khai khoáng cung cấp trên 100 triệu tấn xi măng đá vôi, trên 70 triệu m3 vật liệu xây dựng thông thường, gần 100 triệu m3 cát xây dựng và cát san lấp, trên 40 triệu tấn than sạch, trên 3 triệu tấn quặng sắt đáp ứng cơ bản nhu cầu nguyên liệu khoáng cho các ngành công nghiệp khác.
Theo Tổng cục Thống kê, tính đến cuối năm 2018, ngành khai khoáng đạt trị giá 408,2 nghìn tỷ đồng, tăng 9,17% về giá trị so với năm 2017, đóng góp 7,38% vào tổng sản phẩm trong nước theo giá hiện hành. Trong 10 tháng đầu năm 2019, chỉ số sản xuất công nghiệp ngành khai khoáng tăng 1,2% so với cùng kỳ năm 2018.
Tuy nhiên, hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam đã và đang xảy ra một số vấn đề ảnh hưởng đến nhiều mặt kinh tế – xã hội. Khai thác khoáng sản là một trong những nguyên nhân gây ra các vấn đề môi trường nghiêm trọng, bao gồm xói mòn, sạt lở đất, mất đa dạng sinh học, ô nhiễm đất, nước ngầm và nước mặt do hóa chất sử dụng trong chế biến quặng. Hoạt động khai thác ồ ạt, thiếu quy hoạch cũng là nguyên nhân trực tiếp góp phần làm cạn kiệt nguồn tài nguyên khoáng sản của Việt Nam.
Đồng thời, số lượng các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực khai thác đã tăng lên nhanh chóng. Số doanh nghiệp khai thác khoáng sản năm 2007 là 1692 doanh nghiệp, tăng gấp 4 lần so với năm 2000 (423 doanh nghiệp) (TCTK 2008). Luật Khoáng sản năm 2005 sửa đổi, phân cấp việc cấp phép khai thác các mỏ quy mô nhỏ, không nằm trong quy hoạch của Chính phủ cho UBND các tỉnh, thành phố. Với những thay đổi này, số lượng giấy phép được cấp cũng tăng đột biến.
Thống kê cho thấy, từ năm 1996 đến 2008, Bộ Công nghiệp và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cấp 928 giấy phép hoạt động khoáng sản. Trong khi đó, chỉ trong vòng 3 năm, từ tháng 10-2005 đến tháng 8-2008, UBND các tỉnh, thành phố đã cấp 3.495 giấy phép khai thác (Ủy ban Thường vụ Quốc hội 2012). Lãnh đạo Bộ TNMT cũng phản ánh về việc các địa phương cấp phép khai thác khoáng sản mà không liên quan đến quy hoạch của Chính phủ. Điều này cho thấy sự bất hợp lý và lỏng lẻo của pháp luật trong lĩnh vực khai thác khoáng sản.
Việt Nam là nước có tỷ trọng xuất khẩu khoáng sản tương đối cao. Không tính dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, quy mô của lĩnh vực khoáng sản rắn trong ngành khai khoáng so với nền kinh tế quốc dân nói chung sẽ đưa Việt Nam ngang hàng với Ghana, nơi khai thác vàng chiếm 6% GDP, doanh thu xuất khẩu chiếm 45% và thu thuế 12% (Ngân hàng Thế giới 2011).
DỰ BÁO NGÀNH
Các thợ mỏ trên khắp thế giới đang kiếm được hàng tỷ đô la sau khi sự bùng nổ giá hàng hóa gây ra một đợt phục hồi lớn sau đại dịch. Sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế toàn cầu sau cuộc suy thoái sâu do đại dịch COVID-19 gây ra vào năm ngoái đã thúc đẩy sự bùng nổ về giá hàng hóa.
Trong khi đó, dư âm của đại dịch Covid-19 đối với ngành khai khoáng ở Việt Nam vẫn còn rất nặng nề. Trong 7 tháng đầu năm 2021, IIP của ngành khai khoáng giảm 6,3%, trong đó dầu thô và khai thác tự nhiên giảm 10,4%.
Một số tỉnh như Thái Nguyên, Quảng Ninh, Lâm Đồng báo cáo ngành này tăng trưởng âm trong 6 tháng đầu năm 2021. Nhìn chung, ngành khai khoáng Việt Nam đang có mức tăng trưởng âm và có thể đối mặt với một tương lai ảm đạm.
Theo: VietnamCredit
