Tổng quan về ngành công nghiệp đánh cá của Việt Nam

Công ty Cổ phần Đánh giá Tín dụng Việt Nam (VietnamCredit) vừa công bố Báo cáo ngành Công nghiệp đánh bắt cá Việt Nam 2019, cung cấp thông tin chung về tình hình kinh tế vĩ mô, tổng quan về ngành, những gì đã xảy ra trong ngành đánh bắt cá Việt Nam năm 2019 cũng như các cơ hội, thách thức và dự báo cho phát triển công nghiệp.

Những điểm nổi bật của ngành Đánh bắt cá Việt Nam năm 2019

Trong 10 năm qua, ngành công nghiệp đánh cá của Việt Nam đã dần trở thành một trong những động lực kinh tế lớn, giúp bảo vệ an ninh lương thực và tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế. Ngành công nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng góp phần khẳng định chủ quyền và giữ gìn an ninh quốc phòng trên biển và hải đảo.

Ngoài sự phát triển nhanh và ổn định, ngành đánh bắt của Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn và thách thức. Chuỗi giá trị của ngành này thiếu liên kết bền vững. Tuy nhiên, các doanh nghiệp lớn trong ngành đang dần tạo ra một chuỗi giá trị khép kín để đảm bảo nguyên liệu thô cho sản xuất và đầu ra của thủy sản.

Thị trường tiêu thụ hải sản ngày càng được mở rộng và hải sản của Việt Nam đã đạt được một vị trí quan trọng tại các thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản, EU, Trung Quốc, chiếm khoảng 60% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam.

Đối mặt với những diễn biến khó lường của chiến tranh thương mại Mỹ – Trung , yêu cầu khắt khe về chất lượng và nguồn gốc cũng như những khó khăn của thị trường, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam chứng kiến ​​sự sụt giảm mạnh trong năm 2019.

Các yêu cầu về hệ thống giám sát và định vị tàu cá chưa được đáp ứng, điều này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Sau cảnh báo của EC, Việt Nam đã thực hiện chứng nhận nguồn gốc đánh bắt, kiểm soát tàu cá ra vào cảng cũng như thực thi pháp luật đối với các hoạt động đánh bắt cá. Trên thực tế, tuy nhiên, các hoạt động này đã không được thực hiện nghiêm túc.

Một điều tích cực xảy ra trong ngành đánh bắt cá của Việt Nam năm 2019 cần được đề cập là hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm đối với cá da trơn xuất khẩu sang Hoa Kỳ được thừa nhận là tương đương với Hoa Kỳ. Đây là điều kiện thuận lợi để xuất khẩu cá da trơn trong những tháng cuối năm 2019 và mở đường cho sự phát triển cho năm 2020.

Năm 2020, hệ thống các văn bản pháp lý liên quan đến lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là Luật Thủy sản sẽ được hoàn thành và thực hiện thống nhất.

Dưới ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều đơn đặt hàng đã bị hủy, dẫn đến sự gia tăng hàng tồn kho và các chi phí khác phát sinh bởi các doanh nghiệp, ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản nói chung. Do lo ngại những tác động tiêu cực do Covid-19 gây ra, hạn hán và xâm nhập mặn, nông dân có xu hướng trì hoãn việc nuôi cá, dẫn đến tình trạng thiếu nguyên liệu vào nửa cuối năm 2020, đặc biệt là sau khi dịch Covid-19 bùng phát.

Chuỗi giá trị của ngành đánh bắt cá của Việt Nam 

Mô hình hoạt động hiện tại cho thấy sự phụ thuộc sâu sắc vào các thương nhân để mua và cung cấp hải sản. Lượng nguyên liệu thô được cung cấp trực tiếp cho các doanh nghiệp chế biến của nông dân chiếm tỷ lệ rất nhỏ, khoảng 10%.

Do phụ thuộc vào thương nhân, ngư dân và nông dân dễ bị áp lực giá trong mùa cao điểm và giá sản phẩm bán cho các doanh nghiệp cũng cao hơn, ảnh hưởng đến sản xuất và chế biến thủy sản. Dựa vào thương nhân cũng khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc truy tìm nguồn gốc sản phẩm và kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như chất lượng nguyên liệu đầu vào.

Cơ hội, thách thức và dự báo ngành 

Những cơ hội

Thuế nhập khẩu cá da trơn sẽ được miễn sau khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU có hiệu lực. Đây sẽ là lợi thế cạnh tranh rất lớn của Việt Nam so với các đối thủ Thái Lan, Ấn Độ và được kỳ vọng sẽ giúp xuất khẩu cá da trơn sang thị trường EU tăng mạnh trong tương lai gần. Ngoài ra, dịch Covid-19 về cơ bản đã được kiểm soát tại thị trường Trung Quốc và các doanh nghiệp đã dần trở lại hoạt động, tạo cơ hội phục hồi xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Ngoài ra, các biện pháp chống dịch bệnh hiệu quả của Việt Nam đã củng cố niềm tin của các nhà đầu tư, giúp thị trường của Việt Nam phục hồi sớm hơn so với các đối thủ như Ấn Độ, Nepado, Indonesia, v.v. Sau chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và dịch Covid -19, các nhà sản xuất lớn có xu hướng thay đổi sản xuất của họ đến Việt Nam, đó là một cơ hội lớn cho ngành thủy sản.

Thử thách

Theo các chuyên gia của VietnamCredit, các sản phẩm do Việt Nam cung cấp không tạo ra giá trị đặc biệt và cũng không được phát triển thành thương hiệu quốc gia. Do đó, các sản phẩm thủy sản chịu áp lực lớn từ cạnh tranh không lành mạnh, thụ động trong thay đổi thị trường và liên tục chịu áp lực về giá.

Chi phí nguyên liệu đầu vào từ thức ăn, nguyên liệu thô để chế biến đến điện, nước, hậu cần và chi phí lao động đang tăng nhanh, đây là một thách thức đối với sản xuất thủy sản.

Bên cạnh đó, các yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như nguồn gốc sản phẩm thủy sản ngày càng khắt khe để tạo ra các rào cản kỹ thuật để bảo vệ người tiêu dùng cũng như nhà sản xuất tại thị trường nhập khẩu, dẫn đến những thách thức đối với sản xuất đánh bắt và nuôi trồng thủy sản của Việt Nam.

Về nguồn nhân lực, số lượng nhân viên trong ngành là rất lớn nhưng hầu hết trong số họ chưa được đào tạo đúng cách. Sự thiếu hụt lực lượng lao động khéo léo ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển của ngành. Trên hết, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, sức mua và nhu cầu của người tiêu dùng đã giảm.

Dự báo ngành

Các nhà phân tích của VietnamCredit dự đoán vào năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch đối với nền kinh tế toàn cầu, ngành công nghiệp đánh cá của Việt Nam sẽ không được miễn các tác động tiêu cực. Xuất khẩu thủy sản dự kiến ​​sẽ tiếp tục giảm trong vài tháng tới. Các doanh nghiệp thủy sản nên có kế hoạch sử dụng tài chính và các nguồn lực khác một cách phù hợp để vượt qua giai đoạn khó khăn (dự kiến ​​sẽ kéo dài ít nhất cho đến cuối quý 3 năm 2020).

Do ảnh hưởng của hạn hán bất thường, các nhà máy và nông dân đã giảm quy mô của các loại cây trồng mới, điều này sẽ khiến giá nguyên liệu thô tăng. Theo dự đoán, xuất khẩu cá da trơn sẽ phục hồi hoàn toàn từ Quý III / 2020.

Giá tôm trong nửa cuối năm 2020 dự kiến ​​sẽ tăng do nguồn cung giảm mạnh. Tuy nhiên, nông dân vẫn không tự tin, dẫn đến tình trạng thiếu tôm sống có thể xảy ra sau khi dịch bệnh được kiểm soát. Do đó, nông dân và doanh nghiệp nên phối hợp để duy trì và đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến và xuất khẩu cho đến khi nhu cầu thị trường phục hồi (dự kiến ​​sẽ vào những tháng cuối năm 2020.)

Thị trường nội địa của Việt Nam được cho là có sức tiêu thụ lớn. Nó cần được chú ý nhiều hơn để tăng hiệu quả của ngành đánh bắt cá Việt Nam cũng như giảm áp lực lên thị trường xuất khẩu 10-20%.

Nguồn: https://vietnamcredit.com.vn/